ارتباط عشق و اعتیاد
دکتر حافظ باجُغلی، روان‌پزشک و عضو کمیته بهداشت و سلامت جنسی انجمن روان‌پزشکان ایران: عشق یک اعتیاد طبیعی و مثبت است.
در مصرف همه انواع مواد مخدر، از سیگار گرفته تا حشیش، تریاک و شیشه، ترشح دوپامین در «مرکز پاداش مغز» افزایش می‌یابد.
این بالا رفتن سطح دوپامین در مغز در مراحل اولیه عشق شورانگیز هم دیده می‌شود.
این زمینه زیستی-شیمیایی مشترک در عشق و اعتیاد موجب شده نشانه‌های مصرف مواد و وصال عاشقانه شبیه هم باشند.
در هر دو احساس سرخوشی، وابستگی جسمی و هیجانی و بالا رفتن نیاز دیده می‌شود.
در اعتیاد نیاز به مصرف روزافزون مواد و در عشق نیاز مداوم به نزدیک شدن هرچه بیشتر به معشوق وجود دارد.
از طرف دیگر، نشانه‌های خماری ناشی از ترک مواد و طرد شدن در عشق بسیار شبیه هم هستند.
در هر دو خلق افسرده، حمله‌های گریه، بی‌حالی، بی‌قراری، اضطراب، اختلال خواب و اشتها و احساس شدید تنهایی دیده می‌شود.
یادم است وقتی از یکی از مراجعانم که به تازگی تریاک را کنار گذاشته بود در مورد احساسش نسبت به ترک پرسیدم، گفت: «از ترک مواد خیلی راضی‌ام و اوضاعم خیلی بهتر شده اما راستش را بگویم احساس کسی را دارم که از معشوقش جدا شده. تریاک تنها همدم من در این سال‌ها بوده. ترک تریاک من را یاد دوران غم‌انگیز گذشته می‌اندازد که از معشوقم جدا شده بودم».
در این شرایط سعی کردم تا آنجا که می‌توانم با او همدلی کنم.
ارتباط عشق و اعتیاد را برایش توضیح دادم و به او گفتم در هر دو وضعیت سیستم پاداش مغز تحریک می‌شود و سطح دوپامین بالا می‌رود.
این همدلی و توضیحاتی که دادم به او کمک کرد واقعیت‌های ترک مواد را بپذیرد و با شرایط جدیدش بهتر کنار بیاید.
یکی از علت‌های مفید بودن جلسه‌های NA یا «انجمن معتادان گمنام» همان عشق برادرانه و احساس تعلقی است که بین اعضای گروه شکل می‌گیرد.
این اثر مثبت در عشق شورانگیز چند برابر دیده می‌شود.
یک رابطه عاشقانه خوب کمک زیادی به ماندگاری فرد معتاد در ترک می‌کند.
می‌توان گفت عشق شورانگیز یک «درمان جایگزین‌کننده» برای مصرف مواد است و می‌توان تا حد زیادی آن را شبیه درمان با متادون دانست.
در واقع عشق، اعتیاد مثبتی است که جایگزین مصرف مخرب مواد می‌شود و دوپامین مغز را در سطح بالایی نگه می‌دارد.
توجه به ارتباط عشق و اعتیاد فقط در سطح نظریه‌پردازی نیست، بلکه اهمیت بالینی زیادی دارد.
بیشتر اعتیاد‌ها به دنبال شکست‌های عشقی ایجاد می‌شوند و از طرف دیگر، در بیشتر درمان‌های موفق اعتیاد، حضور پررنگ یک عشق شورانگیز دیده می‌شود.
داستان عشق و اعتیاد پیچیدگی‌های زیادی دارد.
افراد معتاد با مصرف مواد به رابطه دونفره زناشویی‌شان پایه سومی اضافه کرده و با سه‌پایه کردن رابطه به صورت موقتی به آن ثبات بیشتری داده‌اند.
پس از ترک، آنها ناگهان یک پایه از رابطه‌شان را از دست می‌دهند.
این واقعیتی است که کمتر درمانگر اعتیادی به آن توجه می‌کند. به همین دلیل هم هست که بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند آمار طلاق پس از ترک مواد به صورت معناداری بیشتر می‌شود.
در واقع، ما آمده‌ایم ابروی کسی را درست کنیم اما چشمش را کور کرده‌ایم. یک درمان موفق اعتیاد حتما به رویکرد‌های «زوج‌درمانی» و «خانواده‌مدار» نیاز دارد.
رویکرد‌های نوین درمان اعتیاد به هیچ روی «فردگرا» نیستند و با یک نگاه کل‌نگر همه چیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
درمانگران اعتیاد باید به ارتباط عشق و اعتیاد توجه بیشتری داشته باشند و بخش مهمی از شرح حال و ارتباط درمانی با بیمار را صرف پرداختن به مسائل عاشقانه او کنند و این مساله مهم را در درمان نادیده نگیرند.