برگزاری نخستین شب از دوازدهمین دوره ویژه برنامه تعزیت آفتاب در مسجد میرنشانه
دوازدهمین دوره ویژه‌برنامه «تعزیت آفتاب» به همت اعضای کانون فرهنگی امام حسین (ع) مسجد میرنشانه کاشان و از شنبه 28 مهرماه با سخنرانی «دکتر عبدالله امیدی»، مدیرگروه روانشناسی بالینی دانشگاه علوم پزشکی کاشان، آغاز شد.
«شفقت از نگاه روانشناسی مدرن» عنوانی بود که وی برای سخنرانی خود برگزیده بود.
امیدی، سخنان خود را با طرح این پرسش‌ها که «شفقت، عطوفت و مهربانی به چه معناست؟ و آدم‌های مهربان و شفیق، چه ویژگی‌هایی دارند؟» آغاز کرده و در ادامه به تبیین و پاسخ‌دادن به این موضوعات پرداخت.
وی با بیان این نکته که شفقت، «وارستگی» می‌خواهد و وارستگی به معنای رهاشدن از تن و نفسانیت و دنیا و زندگی است؛ با ذکر مثال‌های عینی گفت: «در دین، عرفان، روانشناسی و… موضوع وارستگی مطرح شده است. خیلی چیزها مورد پسند ما نیستند؛ مثلا بدن، چهره، هوش، زندگی، اطرافیان و…؛ و ما آن‌ها را بر نمی‌تابیم. ذهن کمال‌گرای ما با نقصان کنار نمی‌آید. ولی باید بدانیم اگر می‌خواهیم نسبت به هم مهربان باشیم، باید بتوانیم با نقیصه مواجه شویم و درد را تجربه کنیم. اگر این درد را تجربه کنیم، می‌توانیم به وارستگی برسیم. اگر با آدم‌هایی بودیم که به سلیقه‌ی ما نبودند ولی ما آن‌ها را بدون دست‌کاری کیفی و کمی، پذیرفتیم، یعنی توانسته‌ایم مهربانی و شفقت را تجربه کنیم».
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان، فهرست‌وار، به بیان ویژگی‌های انسان‌های مهربان و شفیق پرداخت و بیان داشت: «نخستین ویژگی که آدمی باید داشته باشد تا بتواند مهربان و شفیق شود، نوعی «مراقبت» است؛ مراقبت از خود و اطرافیان و زندگی. مراقبت یعنی به خودمان و زندگی توجه کنیم و هر کاری که از دستمان بر می‌آید انجام دهیم. در واقع باید، شفیق و مهربان بودن، جزء ارزش‌های ما باشد و از آن مراقبت کنیم. و اگر قرار باشد آدم مهربانی باشیم، باید آدم سالمی باشیم، چون مهربانی نیاز به انعطاف روانی دارد.
دومین ویژگی در ادامه‌ی ویژگی قبلی است. کسی که مراقبت می کند، نیاز به «حساسیت» دارد؛ یعنی گوش به‌زنگ و آماده است. مثل گل‌دانی که در گوشه اتاق می‌گذاریم و حساس هستیم که آسیب نبیند؛ یا مثلاً کسی که دین‌ورزی، جزء ارزش‌هایش شود، با حساسیت مطلق از دین و آئین‌هایش مثل نماز و روزه مراقبت می‌کند. بنابراین باید دائماً حساس و مراقب شفقت‌ورزی باشیم و همچنین در مراقبت از شفقت باید از خود بیرون بیاییم و به دیگری بپردازیم».
وی «بهره‌وری و برخورداری از هیجانات و احساسات مثبت» را به عنوان سومین خصیصه در تبیین شفقت‌ورزی، عنوان کرد و با اشاره به عزت نفس، دگر دوستی و امنیت، به عنوان سه نمود عینی این ویژگی ادامه داد: اگر افسرده یا مضطرب باشیم، تمرکز ما را کاهش داده و شفقت ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. تجلی این هیجانات در جسم هم نمود دارد. به‌همین دلیل است که شما می‌بینید آدم‌های مهربان، آدم‌های آرامی هستند.
سخنران نخستین شب از دوازدهمین دوره ویژه‌برنامه تعزیت آفتاب، چهارمین ویژگی انسان‌های مهربان را داشتن «تفکر و استدلال» برشمرد و تصریح کرد: گاهی دل‌سوزی‌های نادرست، نوعی سوءاستفاده عاطفی است و نباید با شفقت اشتباه شود. مثل دل‌سوزی نادرست برخی والدین نسبت به فرزند، که او را مسیر استقلال دور می کند. حرکت امام حسین (ع) هم، خودکشی یا دل‌سوزی عاطفی نیست، بلکه بر اساس استدلال و تفکر است. اگر فرد آماده روبه‌رو‌شدن با درد شد، یعنی «درد تمیز» را تجربه کرد و از «درد کثیف» رها شد، می‌تواند به شفقت برسد».
دکتر امیدی با اشاره به «همدلی‌کردن» به عنوان پنجمین خصلت انسان‌های شفیق توضیح‌داد: «همدلی یعنی بتوانیم خودمان را جای دیگران بگذاریم و احساسات و رفتار آن‌ها را درک کنیم. اگر انسانی گرفتار نیازها و احساسات و ناامنی‌های خودش باشد، نمی‌تواند همدلی کند و در نتیجه چنین انسانی، شفیق و مهربان نخواهد شد».
وی ششمین ویژگی یک انسان شفیق را «پرهیز از قضاوت» معرفی کرد و گفت: «درست است که قوه‌ی قضاوت، بخشی از عقل ماست، ولی با رشد ما، این قوه می‌تواند باعث بروز رفتار غیراخلاقی شود.ما به لحاظ اخلاقی در جایگاه قضاوت نیستیم. مثلا حسادت‌کردن، کار قضاوت ذهن است ولی این که ما طبق آن رفتار کنیم یا خیر، مربوط به انسانیت ما است. بنابراین یکی از رهایی‌های حیاتی ما باید رهاشدن از قضاوت‌های ذهن باشد. ایجاد قضاوت در ذهن، در اختیار ما نیست ولی مراقبت و در دام آن نیفتادن، دست خودمان است؛ اینجاست که ادیان، فلاسفه و روانشناسان، نقش دارند».
«تصویر سازی ذهنی»، هفتمین و آخرین ویژگی بود که دکتر امیدی به عنوان ویژگی یک انسان مهربان و شفیق برشمرد و ادامه داد: «به بیان روانشناسان، ما وقتی خشمگین می‌شویم، دچار نشخوار فکری می‌شویم و رفتاری را که قرار است انجام دهیم، در ذهن، تصویرسازی می‌کنیم. برای رفتارهای مثبت مانند رفتار مشفقانه هم باید همین‌طور باشد و نمود تصویری در ذهن ما ایجاد شود. در واقع نباید اجازه بدهیم آلودگی‌های ذهنی در ما رشد کند. این آلودگی‌ها، انعطاف آدم را کاهش داده و شفقت را از او می‌گیرد. بنابراین، مهربانی و در درجه بالاتر ایثار، محصول یک آدم سالم است».
پیش از سخنان دکتر امیدی «زهرا سادات رضوی» برای حاضران شعرخوانی کرد و پس از سخنرانی هم سخنران به بخشی از پرسش‌های مطرح‌شده پاسخ گفت.
دوازدهمین دوره برنامه تعزیت آفتاب، از شنبه 28 مهر آغاز شده و تا پنج‌شنبه 3 آبان ادامه خواهد داشت. «آیت‌الله حسین عرب» سخنران دومین شب این برنامه خواهد بود.