ردپای آریایی‌ها در استان اصفهان!
لیلا مقیمی: خطبه عقد جاری می‌شود. عروس و داماد دست در دست هم در گوشه‌ای دور از سفره عقد رو به هم می‌ایستند و نوبت به نـوبـت، جـمـلـه‌هـایـی را تـکـرار می‌کنند؛ جمله‌هایی که زن جوان آنها را آرام و با طمأنینه می‌خواند و از پسر و دختر می‌خواهد پیمان «نوشاد» و «اوروس» را تکرار کنند و این گونه میزان عشق و وفاداری‌شان را به هم نــشـان دهـنـد. گـواهـان پیمان با لباس‌های سنتی (آریایی) در کنار عروس و داماد حاضر می‌شوند تا آنها را همراهی کنند؛ سه بانو به عنوان سپندارمذ(الهه مادر زمین)، آناهیتا (الهه آب و نعمت ) و میترا، الهه پیمان دوستی و مهر که بهتر است در قندسایی و بر زبان راندن پیمان حضور داشته باشند؛ یکی کاسه عسل در دست، یکی حلقه داماد در دست و سومی حلقه عروس در دست، با پیمان‌بان همراهی می‌کنند. همه چیز برای ادای عقد آریایی آماده می‌شود، ابتدا داماد جملات عاقد را تکرار می‌کند: «به نام نامی یزدان، تو را من برگزیدم از میان این همه خوبان، برای زیستن با تو، میان این همه گواهان، بر لب آرم این سخن با تو، وفادار خواهم ماند، در هر لحظه، در هر جا، پذیرا می‌شوی آیا؟»
عروس و داماد نگاهشان را روانه یکدیگر می‌کنند و به هم لبخند ملیحی می‌زنند. این بار نوبت عروس است که جملات عجیب‌غریب عاقد را تکرار کند: «به نام نامی یزدان، پذیرا می‌شوم، مهر تو را از جان، هـم‌اکـنـون، باز می‌گویم میان انجمن با تو، وفادار تو خواهم ماند، در هر لحظه ، در هر جا !» تازه عروس و داماد پس از قرائت این جملات که این روزها آن را صیغه آریایی می‌خوانند، چند دقیقه‌ای را ساکت می‌مانند تا پیمان‌بان برای آنها نیایش بخواند و آرزوی خوشبختی کند: « شادباش ما و انجمن را پذیرا باشید. به نام دادار نیک اندیش پروردگار دانا و توانا…ای یزدان پاک، ای دگرگون‌ساز دل‌ها و روشنی بخش چشم‌ها، ای به آیین گرداننده شبان و روزان… ای سامان‌بخش نابسامانی‌ها و ای زداینده پریشانی‌ها، ای هستی ده و هستی بخش، تو را سپاس می‌گوییم که به این دو یار مهربان ، مهر خویش ارزانی داشتی تا زندگی‌شان را با پیوند دســـت‌هـــا و دل‌هــایـشــان بـیـاغازند! پروردگارا! کین، ناسازگاری، دروغ و کج‌اندیشی اهریمنی را از نهادشان دور ساز و مشعل مهر و راستی، همدلی و خرمی‌اهورایی را در دل‌هایشان بیفروز! باشد که چون نیاکان مهر آیین خویش ستایشگر تو باشند و نیکی‌ها، سپیدی‌ها، پاکی‌ها و زیبایی‌هایت را هماره به خاطر سپارند… .» پس از این، سه بانو، گواهان پیمان عهد و وفاداری عروس و داماد را شهادت می‌دهند: «گواهی می‌دهم پیمان بستن شما را… شادکام و خوشبخت باشید.» عقد آریایی که جاری شد، هلهله و پایکوبی در مراسم آغاز می‌شود و عروس و داماد دست در دست همدیگر و خنده کنان به میان جمعیت می‌روند تا جشنشان را به انتها برسانند؛ مراسمی که این روزها باب شده و چه در برخی از دفترخانه‌ها و چه در برخی از مراسم‌هایی که در تالارها و باغ‌ها برگزار می‌شود، اجرا می‌شود و به مد روز تبدیل شده؛ صیغه‌ای که اگرچه آن را آریایی می‌نامند، اما بسیاری از زبان شناسان و تاریخ دان‌ها می‌گویند اصالتی ندارد و معلوم نیست که یک شبه و از کجا به فرهنگ ایرانی وارد شده است.
می‌خواهیم به فرهنگ ایرانی رجوع کنیم
ازدواج آریایی در یکی دو سال گذشته محبوبــیـت زیــادی بـیـن دختران و پسرانی که سر یک سفره با یکدیگر می‌نشینند پیدا کرده و ترجیح می‌دهند بعد از اینکه صیغه عقد بین آنها جاری شد، جملاتی به قول خودشان آریایی را ادا کنند تا «هویت و فرهنگ ایرانی را حفظ کند»؛ این جمله را «ستاره» می‌گوید که به تازگی لباس عروسی به تن کرده و مراسم عقد آریایی‌اش با شکوه و لاکچری برگزار شده است. او و همسرش آرش، هر دو دانش آموخته شیمی هستند، اما عقد آریایی گرفتند، چون «ما علاقه بسیار زیادی به رسم و رسومات قدیمی‌داریم که از ریشه و اصالت ایرانی برخوردار هستند.» ستاره می‌گوید: «عقد آریایی را برای اولین بار در جشن عروسی یکی از دوستانم دیدم و خوشم آمد؛ برای همین تصمیم گرفتم خودم هم این کار را انجام دهم، چون هم خیلی زیباست و هم اینکه می‌توانیم مهمان‌هایمان را با زبان فارسی اصیل آشنا کنیم. با همسرم هم مطرح کردم و او نیز مخالفتی نکرد.» ستاره و شوهرش، اما هیچ‌گاه درباره صیغه آریایی جست‌وجویی نکردند تا بفهمند ریشه و اساس آن چیست و یکدفعه از کجا سر و کله‌اش پیدا شد، «دلیلی برای این کار نداشتیم، چون خانم “پیمان‌بان” توضیحات کاملی را در این باره برایمان داد و ما هم خوشمان آمد. فکر نمی‌کنم عقد آریایی مسئله خاصی باشد، چون اول از همه عقد شرعی انجام می‌شود و پس از آن، مراسم آریایی.»
آریایی شدن چه آسان!
پیدا کردن پیمان‌بان و گواهان پیمان، کار ســخـتــی اســت؟ ستاره می‌گوید: «نه اصلا. بسیاری از تالارها و باغ‌ها خودشان افرادی حرفهای و کارورزیده را معرفی می‌کنند تا عقد آریایی را برگزار کنند. البته این‌گونه که دوستانم می‌گویند در برخی از دفترها به دلیل مخالفت با این نوع عقد، دیگر صیغه آریایی ادا نمی‌شود.» اشاره ستاره به حرفهای معاون امور اسناد سازمان ثبت، اداره کل بازرسی و کانون‌های دفاتر ازدواج و طلاق است که چندی پیش، ممنوعیت عقد آریایی در دفاتر ازدواج و طلاق را اعلام کرد و از نقره داغ کردن متخلفان خبر داد: «باید با بازرسی‌های محسوس و غیر محسوس نسبت به شناسایی این دفاتر اقدام و با مرتکبان این تخلفات برخورد سریع و قاطع به عمل آید.» سعید اعتمادی، رئیس کانون سردفتران ازدواج و طلاق استان اصفهان نیز در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» بر این موضوع مهر تایید می‌زند و این عقد را واجد وجهه شرعی و قانونی نمی‌داند؛ آنجا که می‌گوید: «متاسفانه برخی از افراد غیرمسئول در دفاتر ازدواج و طلاق باعث رواج این فرهنگ غلط شدند که با همه آنها برخورد شده و اکنون در دفاتر ازدواج و طلاق استان اصفهان این اتفاق نمی‌افتد. اگر هم موردی دیده شود، بنا به دستور معاون قوه قضائیه با آن برخورد شدید خواهد شد.» چه افرادی اقدام به برگزاری مراسم آریایی می‌کنند؟ اعتمادی می‌گوید: «معمولا افرادی که اعتقادات سست دارند یا دین گریزها و آنها که تمایل به فرهنگ غربی و غیردینی دارند، درخواست ادای عقد آریایی دارند، درحالی که این کار با فرهنگ، شرع و قانون ما هیچ سنخیتی ندارد. زن و شوهر تنها با خواندن صیغه عربی با یکدیگر محرم می‌شوند و نباید در این‌باره بدعت‌گذاری شود. اگر این اتفاق بیفتد، فردا روز نیز عده‌ای می‌خواهند مثلا صیغه عقدشان را با زبان انگلیسی یا فرانسوی قرائت کنند. مگر چنین چیزی امکان دارد؟ ما باید تابع شرع باشیم. البته در اصفهان، تقاضا برای این‌گونه عقدها زیاد نبوده و تنها با یک سردفتر به خاطر اجرای آن، برخورد شده است.»
ممنوعیتی که کارساز نیست
اگرچه اعتمادی از مـمـنـوعیت عقد آریـایـی در دفاتر عـقـد و ازدواج خبر می‌دهد، اما نگـاهـی زیرپـوسـتـی به محـضـرهـا حـکـایـت دیـگـری دارد .حالا و در شرایطی که این عقد، در دفاتر ممنوع شده، برخی از سردفتران مخفیانه و با هماهنگی با برخی از افراد دیگر اقدام به قرائت صیغه عقد آریایی می‌کنند.این ادعا زمانی ثابت می‌شود که با یکی از دفاتر ازدواج تماس گرفته و می‌خواهیم نوبتی برای عقد بگیریم؛ البته به شرطی که پس از جاری شدن صیغه عربی، حتما عقد آریایی نیز برگزار شود. سردفتر می‌گوید: «خودم قبلا می‌خواندم، اما اکنون به دلیل ممنوعیت و برخورد، این کار را انجام نمی‌دهم؛ چـنـانـچـه تـمـایـل داشــتـه باشید از آقای جوانی که دانشجوی دکتری فلسفه و بسیار کاربلد است می‌خواهم به دفتر بیاید و کارتان را راه بیندازد.» سردفتر هزینه عقد را 450 هزار تومان و هزینه صیغه آریایی را 300 هزار تومان عنوان می‌کند و می‌گوید: «مراسم آریایی، مراسمی بسیار زیبا و به یادماندنی است. حالا خودتان تشریف می‌آورید و می‌بینید. حتما خوشتان می‌آید.» زیبایی و جذابیت مراسم آریایی، موضوعی است که خیلی از افراد از آن سخن می‌گویند؛ مسئله‌ای که شاید باعث شده بسیاری از دخترها و پسرها به انجام این کار روی بیاورند. وقتی با یک سرچ اینترنتی باغ تالاری لاکچری در یکی از خیابان‌های بالای شهر اصفهان را پیدا می‌کنیم و می‌خواهیم برای هفته دیگر، برایمان سالن رزرو کند، از مراسم آریایی می‌پرسیم و اینکه در آنجا چگونه و با چه کیفیتی این جشن برگزار می‌شود. صاحب باغ تالار می‌گوید: «عاقدها دو نفر هستند؛ هم خانم و هم آقا. هر دویشان لباس‌های قدیمی‌و سنتی می‌پوشند (چیزی شبیه لباس‌های بوعلی سینا). پس از آن جملاتی را ادا می‌کنند و از شما می‌خواهند که تکرار کنید. هزینه‌ای هم ندارد، بلکه سورپرایز ما برای شما انجام این عقد است که اتفاقا بسیار هیجان‌انگیز و جذاب بوده و طرفداران زیادی هم دارد.»تـالاردار مــی‌گــویـــد: «برای ایـنـکــه مراسمتان زیباتر و طبیعی‌تر شود، عاقدی به شما معرفی می‌کنیم تا برایتان کلاس بگذارد و صیغه آریایی را تمرین کنید. این گونه عکس‌ها و فیلم‌هـایـتـان هــم بـهـتـر مـی‌شـود.»
عقد آریایی، اعتراض به فرایند جامعه پذیری
حالا خوشمان بیاید یا نه، قبول کنیم یا نه، عقد آریایی آرام آرام دارد به فرهنگ ایرانی وارد می‌شود و افراد زیادی را هم با خود دنبال می‌کند؛ افـرادی که شــایـد خـیلـی‌هـایشان پـیـشیـنـه‌ای از مـراسـم‌هـای آریایی ندارند و اهمیتی هم به آن نمی‌دهند. آنچه برای آنها اهمیت دارد، تنها برگزاری جشنی لاکچری و خاص است؛ البته این گونه که مرتضی پدریان، آسیب‌شناس به «اصفهان زیبا» می‌گوید برگزاری مراسم آریایی دلایل دیـگـری هم دارد؛ دلایلی همچون اعتراض به فرایندهای جـامـعـه‌پـذیـــری: «شکـل‌گیری چنین اتفاقاتی در نظام اجتماعی یک نشانه است؛ علامتی از اینکه جامعه دچار هویت‌زدایی و بحران هویت شده است. در چهل سال گذشته، سعی شده همه چیز دینی نشان داده شود، درحالی که در این فرایند، نهادهای جامعه‌پذیرکننده نتوانسته‌اند موفق عمل کنند. همین موضوع باعث شده، اعضای جامعه به خصوص نسل جوان به پدیده‌های دیگری گرایش کنند؛ پدیده‌های ملی همچون عقد آریایی. درواقع می‌توان گفت عقد آریایی کنشی اعتراضی نسبت به همین فرایندهاست. نسل جوان، این مراسم را نوعی بازگشت به فرهنگ ایرانی می‌دانند؛ هر چند ممکن است به دنبال اصالت آن نروند.»
منبع: روزنامه اصفهان زیبا