شهرداری؛ درآمد پایدار و چالشی به‌نام گردشگری
شهرداریها سازمان‌هایی هستند که به‌طور مستقیم در زندگی شهروندان تاثیرگذارند و از طرف دیگر، هرگونه فعالیت و کنشی که در شهر اتفاق می‌افتد، مستقیم بر شهرداری اثر می‌گزارد.
بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن (سال ۹۵)، ۷۴ درصد جمعیت ایران شهرنشین هستند. این آمار زمانی قابل تامل‌تر می‌شود که بدانیم در مجلس و دولت از سال ۱۳۶۲ (برنامه دوم توسعه) شهرداریها را خودکفا اعلام کرده‌اند.
به عبارت دیگر، شهرداریها که قراراست نیازهای مختلف جمعیت ۷۴ درصدی شهرنشین؛ از قبیل ایمنی، حمل و نقل، بهداشت، فضای سبز، عمران شهری و … را برآورده سازند، از آن تاریخ، هیچ سهمی از بودجه سالانه دولت که در مجلس تصویب می‌شود ندارند.
از آن فاجعه‌بارتر این‌که در بند «ب» ماده ۵۲ قانون بودجه سالیانه کشور در سال ۱۳۶۲ آمده بود که وزارت کشور موظف است ظرف ۶ ماه لایحه خودکفایی شهرداریها را تهیه کند و برای تصویب به دولت بدهد. اما این لایحه تاکنون که ۳۵ سال از وعده تهیه آن می‌گذرد، هم‌چنان تدوین و تقدیم و تصویب نشده‌است.
این در حالی است که در شرایط رکود اقتصادی، به‌ویژه در سال ۱۳۸۷ که قانون هدف‌مندی یارانه‌ها اجرا شد، اغلب شهرداریها به سختی روزگار می‌گذرانند. شهر کاشان نیر یکی از این شهرهاست که حدود یک قرن از تاسیس نهاد شهرداری در آن می‌گذرد و مردان و زنان و زیادی در طول این سال‌ها، تلاش کرده‌اند تا شهرشان را شایسته نام و پیشینه تاریخی آن بسازند و آن‌را به هر سختی و مشقتی که بوده، حفظ کنند.
اما واقعیت آن آ‌ست که هیچ تناسبی بین نیازهای شهروندان و منابع درآمدی شهرداری وجود ندارد. این چالشی است که در دوره‌های مختلف مدیریت شهری، شهرداری را با مشکل روبه‌رو کرده است.
شهرداریها در تلاشند تا با مطالعه، شناسایی، و کشف و ایجاد منابع درآمدی جدید و پایدار، توان و موفقیت خود را در اداره امور شهری توسعه دهند.
یکی از منابع درآمدی مطمئن و پایدار، بهره‌مندی اقتصاد شهری از صنعت گردشگری است. این فرصت برای شهرداری کاشان تا کنون، نه‌تنها درآمدی را به‌همراه نداشته است، بلکه در کنار چرخه فعال و پویای صنعت گردشگری که کاشان که روزبه‌روز بر رونق آن افزوده می‌شود، به‌عنوان یک تهدید خودنمایی کرده است.
نبود برنامه‌ریزی منسجم و برخی تنگناهای قانونی، هزینه‌های شهرداری برای حضور گردشگران در شهر را روزافزون کرده است.
هزینه‌های حمل و نقل، ترافیک، جمع‌آوری زباله و عمران شهری و … هر روز افزایش یافته، در حالی که از این حجم گردشگر، هیچ درآمدی نصیب شهرداری نمی‌شود.
جا دارد برنامه‌ریزان و متخصصان اقتصاد شهری، با قید فوریت برای این مشکل که آثار تخریبی آن بر اقتصاد نیمه‌جان شهرداری روزافزون است، تمهیدی بیندیشند و در کنار پویایی سایر بخش‌های فعال در صنعت گردشگری، سهم شهر و شهرداری را از چرخه اقتصادی این صنعت تضمین کنند.
در چنین شرایطی است که همه ذی‌نفعان صنعت گردشگری و فعالان اداره شهر، در کنار هم برای ارتقای کیفیت ارائه خدمات به گردشگران تلاش خواهند کرد و با افزایش سطح خدمات، رضایت گردشگران بیشترشده و پویایی و پایداری این صنعت تضمین خواهد شد.
راهکارهای اجرایی مشخصی برای میل به این هدف وجود دارد که شرح آن در این مطلب نمی‌گنجد و در فرصت دیگری پیرامون آن بحث خواهد شد.
عباس شافعی (۱) ــ دوهفته‌نامه سیلک شهرداری کاشان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(۱) مدیر دایره درآمد شهرداری کاشان