فصل فُرودِ جنبش‌ها
فاطمه سادات سیدی: جنبش‌های دانشجویی در ایران اندکی پس از تاسیس اولین دانشگاه، یعنی دانشگاه تهران در همان دهه بیست شکل گرفت.
این جنبش‌ها در طول این مدت با فراز و فرودهای زیادی روبرو بوده؛ اما هرگز نمی‌توان تاثیر آن را در تاریخ سیاسی ایران نادیده گرفت.
گروهی معتقدند حضور جنبش‌های سیاسی در سالهای گذشته کم رنگ شده و دانشجویان آنگونه که جامعه از آنان انتظار دارد در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی نقش‌آفرینی نمی‌کنند.
برای بررسی ابعاد این موضوع با فعالان گروه‌ها و تشکل‌های سیاسی در دانشگاه‌‌های کاشان و مسئول دفتر دانشجویی بسیج به گفت‌وگو نشستیم و این دو پرسش را پیش روی آن‌ها قرار دادیم:
- چه عاملی باعث شده که حضور دانشجویان در عرصه ها و برنامه های سیاسی نسبت به گذشته کم رنگ شد؟
- چگونه می‌توان نشاط سیاسی را به دانشگاه برگرداند؟
پاسخ فعالان تشکل‌های سیاسی را می‌خوانید:
قدرت گرفتن جریان‌‌های دانشجویی مطلبوب برخی‌ها نیست
«حسین نوبختی» دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه کاشان در پاسخ به این پرسش‌ها گفت:
انفعال فقط در بین دانشجویان نیست. انفعال سیاسی سالهای سال است که در جامعه نهادینه شده است؛ حتی می‌توان گفت که جامعه خود یکی از مهمترین عوامل تحمیل انفعال به فضای دانشگاهی است.
دانشگاه در مقایسه با جامعه از نشاط سیاسی بالاتری برخوردار است و نمونه آن اینکه اوج سخنرانی ها و فعالیت های سیاسی سال در زمان غیر از انتخابات در ایام ۱۶ آذر در دانشگاهها برگزار می‌شود.
به جرأت می‌توان گفت که بسیاری از انجمن‌های دانشجویی فعالیت سیاسی بیشتر و پر مخاطب‌تری از بسیاری از احزاب سیاسی دارند. انجمن‌های دانشجویی با اتکا به استقلال نسبی و کمرنگ دانشگاه از فضای شهرها است که توانسته‌اند تا به همین جا نیز باری که احزاب سیاسی از حمل آن ناتوان بودند را حمل کنند.
پرداختن به چرایی انفعال در جامعه مثنوی هفتاد من کاغذ است و اثرپذیری دانشگاه از جامعه نیز نیازی به توضیح ندارد چرا که یک تلفن از برخی مراکز داخل شهر برای لغو برنامه ها کفایت می‌کند؛ اما فارغ از اثرپذیری از فضای شهر و کشور به نظر می‌رسد مهمترین علت انفعال، ناامیدی از اصلاح باشد.
به جنبش دانشجویی همواره با سوءظن نگاه می شود و قدرت گرفتن آن مطلوب برخی جریان‌ها نیست و این حکایت جنبش دانشجویی از ۱۶ آذر ۳۲ تا بهمن ۵۷ و از اوایل دهه ۷۰ تا ۱۸ تیر ۷۸ و امروز است. تلاش برای ایجاد فضای فعالیت سیاسی، بازکردن روزنه‌هایی برای فعالیت، امید به اثرگذاری و تغییر و سرانجام ناامیدی و شکست و تکرار دوباره این چرخه است . این تجربه تاریخی باعث شده است تا دانشجو در مواجهه با فعالیت‌های سیاسی اجتماعی همواره بدبین باشد و این سوال را مطرح کند که چه فایده‌ای از این فعالیت‌ها نصیب او می‌شود.
در اینجا نگاه مادی گرایانه نیز نقش کاتالیزور را بازی می‌کند؛ چرا که این فعالیت‌ها اگر دانشجو را از نان خوردن نیندازد آینده مالی روشنی را پیش روی او قرار نمی‌دهد.
محافظه کاری ریاست طلبان، مانع است
«ایمان زراعت» دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان در پاسخ به پرسش‌های مشکات‌آنلاین گفت: علت اصلی به وجود آمدن این فضای رخوت بار را می توان تخریب روحیه آرمان گرایی توسط نظام آموزشی کشور و همچنین سبک زندگی‌ای که بر خانواد‌ه‌ها تحمیل شده، دانست.
در نظام آموزشی‌ای که در آن فرزندانمان بیش از یک دهه از عمر خود را هر روز مشغول بازآموزی تعریفی من درآوردی از موفقیت می‌شوند که به شدت ضد ارزش و ضد آرمان است.
نمی توان توقع داشت در چنین فضایی فرزندانی رشد کنند که برای آرمان‌های اسلام راستین مانند جهاد، شهادت ، ایثار و فداکاری، عدالت‌خواهی، آزادی و عزت طلبی هزینه بدهند. لذا طبیعی است که حضور دانشجویان در عرصه های سیاسی کمرنگ شده است.
لازم است مسئولان و سیاست گذاران این حوزه و حتی تصمیم گیران حوزه‌ی آموزش کشور از دامن زدن به فضای سودجویی و فردگرایی در سطح مدارس و دانشگاه ها پرهیز کنند و محصلان را با آرمان‌ها و حقایق ناب اسلام راستین آشنا سازند. شأن کار فرهنگی و فعالیت سیاسی در دانشگاه را با تعریف مزایای مادی و تعیین جوایز نقدی برای فعالان این حیطه بیش از این پایین نیاورند و با محافظه کاری‌هایی که ناشی از ریاست طلبی است، مانع سیاسی شدن فضای دانشگاه نشوند. علاقه‌ی دانشجویان ما به مسائل سیاسی به شدت پائین است.
همین بحث کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه ها را ، رهبری چندسال است که گوشزد می کنند و آنقدر به این مسئله بی توجهی شده که دست آخر خود ایشان گله کردند که صدبار بحث این کرسی های آزاداندیشی را مطرح کردند و در این راستا هیچ تحولی در دانشگاه ها مشاهده نشد. چرا؟ چون شفاف سازی خیلی از مسائل به نفع خیلی از مسئولان چه در سطح دانشگاه و چه در سطوح کلان نظام نیست.
رفتارهای دوگانه مسئولان، دانشجویان را بی‌اعتماد کرده است
«مجید ترابی» معاون انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کاشان معتقد است رفتارهای دوگانه مسئولان با دانشجویان باعث بی‌اعتمادی دانشجویان شده است.
او گفت: دلیل این امر بی اعتمادی مسئولانی مربوط است. آن‌ها در شرایط بحرانی مانند انتخابات به دانشجویان نزدیک شده و سوار بر این موج، رای دانشجو را به نفع خود جمع می‌کنند اما هنگام تحقق وعده‌ها از جمله حضور جوانان در پست‌های مدیریتی، دانشجو و دانشگاه را فراموش کرده و با حاکم کردن فضای رخوت و سردی و همچنین تشدید جو امنیتی دانشجو را منزوی می‌کنند.
دانشجویان نو ورود نیز به سبب مشاهده ی این نوع رفتار دوگانه با جنبش های دانشجویی ترجیح می دهند، دوران دانشگاه را نیز مانند دوران تحصیلی دانش آموزی گذرانده و انگیزه‌ی موثر بودن در جامعه ی پیرامونی خویش را تجربه نکنند.
به نظر می رسد راه حل این موضوع در گام اول برچیدن بساط جو امنیتی دانشگاهها و اطمینان به دانشجو برای فعالیت های آزاد در چارچوب قانون است و در گام‌های بعدی اعتماد به دانشجویان و بها دادن به مطالبات جنبش های دانشجویی و اعتماد به نیروی های جوان برای پست های مدیریتی است.
وجود احزاب قوی لازمه نشاط سیاسی است
«مجتبی مطاع» مسئول بسیج دفتر دانشجویی یکی از علت‌های کم رنگ شدن حضور سیاسی دانشجویان را نبودن احزاب در سطح جامعه دانست. او در پاسخ به دو پرسش مشکات آنلاین گفت: متاسفانه احزاب که نمود توسعه سیاسی‌اند، در جامعه به طور ملموس وجود ندارند و فقط در زمان انتخابات و زمان کوتاهی بروز می‌کنند. وجود احزاب می‌تواند فرهنگ حضور در عرصه سیاست را دو چندان کند و به تبع آن دانشجو هم حضور بیشتری دارد.
یکی دیگر از عامل کم رنگ شدن حضور دانشجویان، ترس از موج سواری سیاست‌بازانی است که محیط دانشگاه را محل تاخت و تاز سیاسی میدانند و همین مساله موجب کم رنگ شدن حضور دانشجویان در این عرصه است.
در خصوص ایجاد شور و نشاط سیاسی باید گفت که وجود کرسی‌های آزاد اندیشی، مناظره‌ها، نشریات و جریان شناسی توسط دانشجویان، گفتمان سازی، مطالبه گری، پرداختن به ابر چالش‌های نظام و متغییرهایی که آینده نظام و مملکت را می‌سازد باعث ایجاد شور و نشاط سیاسی می‌شود.
نباید پیاده نظام احزاب باشیم
«ایمان کارگر» دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه کاشان کمرنگ شدن فعالیت دانشجویان در عرصه سیاسی، ریشه در ذهنیت غلطی دارد که برای آن‌ها جا‌افتاده، و دیگر دلیل آن نوع جذب عضو از طرف جنبش‌های دانشجویی است.
اگر از دانشجو‌‌‌هایی که در تشکل‌ها فعالیت ندارند علت را بپرسید، اکثر قریب به اتفاق، دلیل را ترس از سیاست مطرح می‌کنند.
این ذهنیت ریشه در عدم شناخت آن‌ها از کار فرهنگی و کار سیاسی و همچنین محدود کردن کار فرهنگی به سیاست دارد، که علت با نشاط نبودن فضای سیاسی در دانشگاه نیز است.
ضعف برخی از جنبش های دانشجویی در زمینه‌های غیر سیاسی و یا بُلد نکردن فعالیت‌های غیر سیاسی، می‌تواند یکی از علل این ذهنیت باشد. وقتی دانشجو برای بار اول اسم تشکل شما را می‌شنود، اولین سوال او درباره تشکل این نیست که چه فعالیت‌هایی دارید، این است که جهت گیری سیاسی مجموعه شما چیست؟!
جنبش دانشجویی باید سعی کند با فعالیت در زمینه‌هایی که مورد پسند دانشجو است (در کنار فعالیت سیاسی) این ذهنیت را کنار بزند، و همچنین این مهم را تبیین کند که منظور از سیاسی بودن، اطلاع از مسائل روز است، یا وام دار بودن احزاب و جریان‌ها؟
متاسفانه برخی از تشکل ها، پیاده نظام احزاب و جریان ها شده اند، که از تفکر و جهت گیری صحیح در برخی مواقع جلوگیری می‌کند. قبل از انقلاب اسلامی، جریان سازی‌ها از دانشگاه به سمت جامعه شکل می‌گرفت، اما متاسفانه در حال حاضر این روند بر عکس شده است و اکثر جنبش‌های دانشجویی با کف جامعه ارتباط ندارند، که این موارد باعث سلب تفکر و توان گفتمان سازی از جنبش‌های دانشجویی می‌شود.
راه بازگشت نشاط سیاسی به دانشگاه، پرهیز از سیاست زدگی و ارتباط با عموم جامعه است.
اگر این دو مورد محقق شود، جنبش های دانشجویی پویاتر می‌شوند.