مانع توسعه‌ی فرهنگ دوچرخه‌سواری نشویم
محمود ساطع: در سال جاری، هم‌زمان با همه‌گیری ویروس کرونا، وزارت کشور؛ مدیران شهری را موظف به اتخاذ تغییراتی در زیست‌گاه‌های شهری از جمله حوزه‌‌ی حملونقل عمومی کرد. از جمله در بخشنامه‌‌ی شماره ۵۶۳۱ حذف یک باند از خط پارک حاشیه‌ی خودرو در خیابان‌ها و جایگزینی آن با خط دوچرخه را خواستار شد.
اقدامی قانونی و پیشروانه برای تغییر حمل و نقل عمومی؛ که البته کاشان هیچ اعتنایی به آن نکرد!
در اقدامی دیگر؛ سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور پیرو نامه شماره ۱۶۸۲۳ از شهرداران محترم سراسر کشور خواست در خصوص اجرای طرح خیابانِ باز (برای عابران پیاده و دوچرخه‌سواران و بسته بر روی خودروها، open streets) برای ساعاتی از روز، خیابانی از خیابان‌های شهر، در قالب «طرح خیابان زندگی» در نظر گرفته شود.
در کاشان، علیرغم موافقت شهردار و پی‌گیری معاونت حملونقل و ترافیک، این مهم نیز انجام نشد و نامه‌ی آن روی میزها یا درون فایل‌های فرمانداری ویژه به بایگانی‌ها پیوست.
مدیران شهری در کاشان؛ دلیل انجام‌نشدن بسیاری از اقدامات درست و کارآمد را بالادستی‌ها می‌انگارند. حالا که بالادستی‌ها، تصمیم به تغییر وضعیت و بهبود شرایط زیستی گرفته‌اند؛ آقایان می‌فرمایند؛ «بله؛ این‌جا کاشان است. شرایط خودش را دارد!»
این در حالی است که شهرهای بسیاری، به واسطه‌ی مشکلات فراوان زیست‌محیطی، به سمت تغییرات اساسی از جمله توسعه‌ی فرهنگ دوچرخه‌سواری و جایگزینی دوچرخه به جای خودرو؛ خیز برداشته‌‌اند.
معاون حملونقل و ترفیک شهرداری تهران در تیرماه سال جاری در مصاحبه با خبرگزاری ایران آنلاین در مورد توسعه خطوط دوچرخه در تهران بیان کرد: «در بودجه سال‌جاری معاونت حملونقل، حدود ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای توسعه و به‌سازی پیاده‌روها که در کنار آن مسیر دوچرخه نیز طراحی شده است، در نظر گرفته‌ایم.»
دبیر شورای اسلامی شهر تبریز در خبر مشابهی، بیان کرد: «کاهش حملونقل از طریق خودرو و توجه به شهر هوشمند اولویت اصلی شورای شهر تبریز است. حملونقل عمومی و پاک هدف سیاست‌های مدیریت شهری امروزی ماست.»
رئیس شورای شهر شیراز نیز در مصاحبه با راه‌بلد گفت: «با توجه به ایجاد زیرساخت‌های انجام شده برای دوچرخه، به عنوان شهر ملی دوچرخه در ایران برنامه‌ریزی می‌کنیم.»
یزد، دیگر کهن‌شهر تاریخی ایران؛ در حالی که لقب «شهر جهانی دوچرخه‌ها» را از آن خود پنداشته و برای تحقق هرچه بیشتر آن می‌کوشد؛ علاوه بر ایجاد نخستین جاده سلامت، تامین زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری، ایجاد ایستگاه‌های دوچرخه اشتراکی؛ برای ساخت بوستان ویژه دوچرخه‌ها در مجموعه‌ای چهل هکتاری می‌کوشد.
در اتفاقی دیگر شهردار اصفهان از ایجاد ۲۲ کیلومتر خط دوچرخه در گذشته، احداث ۱۵۰ کیلومتر در سال جاری و ۷۷۷ کیلومتر خط دوچرخه در سال آتی و تعهد عمومی برای دوچرخه‌سواری در اصفهان؛ سخن می‌گوید.
علاوه بر اصفهان، شیراز، یزد، شمار فراوانی از دیگر شهرهای ایران چون قزوین، سنندج، رشت، مشهد، نیشابور و … برای توسعه‌ی حملونقل پاک شهری، ایجاد زیرساخت پیاده‌راهی و دوچرخه‌راه؛ گام برداشته و اقدامات عملی موثری انجام داده‌‌اند.
این اتفاقات در شرایطی انجام می‌گیرد که کاشان، تافته‌ای جدابافته از سرزمین؛ هیچ کنش عملی موثری از خود بروز نداده است.
ده ماه از شروع پویش «کاشان، شهر دوچرخه‌ها» می‌گذرد؛ در این مدت، بیش از هشتاد نشست فردی و گروهی با اشخاص حقیقی و حقوقی، گروه‌های مرجع، نهادهای دولتی و غیردولتی برگزار کرده و به تبیین بازنگری در نظام حملونقل کاشان پرداخته‌ایم.
علیرغم موافقت‌های اولیه؛ فراوانی از مدیران شهری با تردید و سوءظن، به این کنش‌ها نگریسته، تمام فواید این تغییر را به هیچ انگاشته و تنها اذعان می‌دارند ترویج دوچرخه‌سواری باعث استفاده خانم‌ها از دوچرخه شده و سرسختانه پاسخ می‌دهند؛ «با دوچرخه‌سواری خانوادگی مخالفیم!»
هم‌چنین تعدادی از متولیان نهادهای مذهبی کاشان با بهانه‌ی حفظ شعائر مذهبی و امر به معروف و نهی از منکر، از توسعه‌ی فرهنگ دوچرخه‌سواری و ایجاد زیرساخت‌های لازم آن پیشگیری می‌کنند.
تعطیلی نشست شهرهای تاریخی و دوچرخه، کارشکنی در نصب رک‌های دوچرخه روی اتوبوس‌ها و فشار روانی بر مدیران شهری پاره‌ای از این اقدامات است.
اگرچه در این شهر بهره‌ای از نیک‌نامی نبرده و همواره بیگانه‌ای به شمار آمده‌ایم و خیل آمران و ناهیان، صاحبان دین و ایمان به‌شمار آمده‌اند؛ اما حسب سخن مولای پرهیزگاران و روشنان، علی ابن ابیطالب؛ «اُنظُر الی ما قالَ و لا تَنظُر الی مَن قالَ» می‌خواهیم مصلحانه و نه مغرضانه؛ به سخن‌هامان بنگرید.
ضمن احترام به دوستان مذهبی و انگاره‌های ذهنی‌شان، باور داریم راه دستیابی به آرمان‌شهر انسانی و اسلامی از مسیر تعامل، مشورت و گفت‌وگو میان همه‌ی آدمیان و حفظ کرامت ایشان، توجه به واقعیت موجود و اتخاد تدابیر عقل اندیشانه، صورت می‌بندد.
پاسداشت سلامت انسان و جهان و بهبود شرایط زیستی برای همه‌ی موجودات، بیرون از دایره‌‌ی معروف نیست و دوچرخه‌سواری عمومی و توجه به پیاده‌راه‌ها و تشویق مردمان به تغییر در الگوهای زندگی و نفی عادت‌های غلط، منافی عفت و پاکدامنی به‌شمار نمی‌آید.
اگر کاشان، عنوان دارالمومنین را بر پیشانی دارد؛ دارالعباد یزد نیز در حفظ شئونات و شعائر مذهبی از کاشان عقب‌تر نیست. همین‌گونه شهرهای قزوین، اصفهان و شیراز، شباهت‌های فرهنگی- مذهبی بسیاری با کاشان دارند.
از این‌رو، کاشان، تافته‌ای جدابافته از وطن نیست.
بر این باوریم که می‌توان با تغییر در نظام اندیشه‌گی و اتخاذ الگوهای نوین زیستی در شهر، شمار فراوانی از این آسیب‌ها را کاهش داده و کاشان را به شهری دوست‌دار محیط زیست و شهری انسانی تبدیل کرد.
در کنار پروژه‌ی زیرگذر که فراوانی از بودجه و امکانات شهر را به خود جلب کرده است؛ ضرورت دارد در شرایط موجود، به اصلاح نظام حملونقل و زیست انسانی درون شهری توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
کاشان بیش از هر تعریف و توصیفی، شهری تاریخی است. نگاهداشت کاشان و تغییر دوباره آن از شهری ماشین‌محور به شهری انسان‌محور، آرزوی ماست و برای تحقق این آرزو، گفت‌وگو کرده و می‌کوشیم. از این‌رو، ایجاد پیاده‌راه فیض و کوشش‌های بایسته برای انجام آن را ارج می‌نهیم و باور داریم در شهری که نود درصد سفرهای درون شهری آن، در فاصله‌ای کمتر از پنج کیلومتر شکل می‌بندد، اصلاح پیاده‌راه‌ها، ایجاد خطوط ویژه دوچرخه و اعمال محدودیت‌های ترافیکی برای اتومبیل‌های شخصی، بایسته و ضروری است. ضرورتی که دیگر شهرهای وطن‌مان به فهم آن دست یافته و عالمانه، آن را پی‌جویی می‌کنند.
دستیابی به این خواسته را نه با پویش گروهی اندک، بلکه با تعامل چند وجهی تمام شهروندان ممکن می‌دانیم.
توسعه‌ی پیاده‌راه‌های عمومی، حذف یک سمت از پارک حاشیه‌ای خیابان‌ها و ایجاد خطوط ویژه دوچرخه به جای آن و هزینه‌کرد برای بهبود شبکه حمل و نقل عمومی و توسعه‌ی فضاهای سبز شهری؛ خواسته‌های انسانی ما برای شهر تاریخی کاشان است.