عزاداری‌های محرم؛ امری دینی یا ایدئولوژیک
روز عرفه روزی است که امام حسین (ع) در سال 60 هجری از مکه به سوی عراق حرکت کردند. در این روز چاووش‌های عزاداری برپا می‌شوند.
بیش از 13 قرن است که از حماسه محرم سال 61 هجری می‌گذرد. ولی در سال‌های اخیر حماسه محرم از حالت دینی و اعتقادی و اخلاقی خود فاصله گرفته است و ایدئولوژیک شده است.
علت ایدئولوژیک شدن حماسه محرم در سال‌های اخیر به شرح است:
1 – بحران سنت – مدرنیته دهه های اخیر، ایران اسلامی در چاه مدرنیته گرفتار شده است. برای رهایی از آسیب‌های مدرنیته باید از وضعیت سنتی خود خارج شود و تفسیری روزآمد از دین، اعتقادات، عرف، آداب و رسوم داشته باشد.
چنان‌چه این اتفاق نیفتد، مراسم محرم جاذبه گردشگری و در گروه میراث ناملموس و آیینی قرار می‌گیرد و ابزاری برای زنده نگه‌داشتن اسلام نخواهد بود.
2 – هیئت‌های نوظهور و مداحان نورسته.
مدرنیته حاکم بر جامعه سبب شد که هیئت‌های عزاداری سنتی که بر مجالس وعظ و اخلاق استوار بود، به هیئت‌های مداح‌محور و مراسم ایدئولوژیک تبدیل شوند و از منابر واعظان و روحانیون اصیل شیعه کاسته و به تریبون‌های مداحان نورسته تبدیل شوند و جامعه با مساله‌ای به نام شبه‌فرهنگ روبه‌رو شود.
شبه‌فرهنگ تولیدی مداحان نورسته با مثلث فرهنگی جامعه ایران معاصر ( فرهنگ ایرانی – فرهنگ اسلامی – فرهنگ غربی) کاملًا بیگانه‌اند و گاهی به تفرقه در دنیای اسلام دامن می‌زنند.
مداحان نورسته کمترین تقوا وکمترین سواد دینی و دانشگاهی را دارند. نکته حائز اهمیت این است که مراجع امنیتی، اطلاعاتی، قضایی وحوزوی نسبت به اثر تخریبی این هیئت‌های نوظهور و مداحان نورسته کمترین توجه را ندارند.
3 – پولشویی نوکیسگان.
مسوولان و مدیران هیئت‌های نوظهور با استفاده از مداحان نورسته زمینه پولشویی عده‌ای افراد نوکیسه را نیز فراهم می‌کنند. افراد نوکیسه کسانی هستند که بر اساس شرایط بد اقتصادی حاصل از سیاست‌گزاری‌های غلط پول‌دار شده‌اند و برای کسب شهرت و اعتبار بخشی از پول‌های خود را به مداحان نورسته و مدیران هیئت‌های نوظهور می‌دهند و مسیر اعتبار و شهرت و پولشویی خود را فراهم می‌کنند.
با توجه به مطالب یادشده، مراسم عزاداری محرم در سال‌های اخیر ایدئولوژیک‌تر شده است و به‌شدت از جنبه‌های دینی و اعتقادی و اخلاقی آن کاسته شده‌است.
منظور ایدئولوژی تکیه بر قرائت خاصی است که هیئت‌های نوظهور بتوانند بر ساختار قدرت و ثروت دسترسی پیدا کنند.
حسن خوش چشم آرانی، عضو هیات علمی دانشگاه و روزنامه‌نگارـ گروه مطالعاتی جوان کویر