برکه‌ی آب در بنای تاریخیِ کاشان
روز چهارشنبه ۱۶ بهمن خبر رسید، سرریز آبِ آب‌انبار محله «سلطان امیراحمد» کاشان باعث نفوذ میزان قابل‌توجهی از آب به یکی از سرداب‌های خانه تاریخی طباطبایی‌شده است! بنایی در تراز جهانی که متأسفانه اکنون حتی با نیم درصد از توجه و وسواس خدمه ۱۹۰ سال پیشِ خانه حاج سیدجعفر طباطبایی هم اداره نمی‌شود!!
این آب‌گرفتگی ناخودآگاه برخی را در کاشان به یاد حدود ۷ سال پیش و «نم‌کشیدن سقف حمام تاریخی باغ فین کاشان» انداخت. خبط و خطایی که به دلیل اهمال کارگران مرمت‌کار پشت‌بام حمام در به امان خدا رهاکردن شیلنگ انتقال آب رخ داد ..!
اهمالی که اگر کارفرمایان و ناظران اداره میراث فرهنگی به ترتیب سلسله مراتب اداری از مسؤل اداره تا نیروی خدماتی باغ، دلسوزوار برکار نظارت دقیق می‌کردند، رخ نمی داد.
این‌که چرا مدتی مدید آب راهی سرداب خانه ۱۹۰ ساله طباطبایی بوده و هیچ تنابنده‌ای در عروس خانه‌های تاریخی ایران یافت نشده تا این ماجرای تلخ را به فوریت مشاهده و مانع از فاجعه شود، سؤالی است که باید پرسید و از هم‌اکنون بگوییم که در این راستا و برای شنیدن توجیهات خنده‌داری مانند این که «بودجه و امکانات و نیروی ماهر و دلسوز نداریم» آماده‌ایم!
حقیقت ماجرا این است که جریان حفاظت از میراث فرهنگی کاشان از گذشته‌های نه چندان دور – تقریبأ از ۲۰ سال پیش تاکنون – دچار معضل اساسی است. به ویژه در بناهای تحت تملک شهرداری، فقدان مدیریت شایسته و متخصص و کاربلد و دارای تعهد کاری مورد انتظار برای نظارت مسؤلانه بر بناهای تاریخی دارای ارزش جهانی، باعث شده تا گه‌گاه مانند چند سال اخیر، در برخی از این مجموعه‌ها حاشیه‌ها و ماجراهای پرحرف و حدیثی پدید آید که …
سؤال اساسی اینجاست که چرا در قبال ارزش افزوده و جذب ثروتی که این ابنیه به دنبال خود دارند، آن‌گونه که باید و شاید در انتصاب افراد شایسته، کاربلد، متعهد و متخصص در حیطه آثار تاریخی به عنوان مسؤلان و ناظران و مدیران این بناها دقت و وسواس کافی به عمل نمی‌آید؟
به عبارت بهتر چرا هنگام به‌کارگماردن نیرو برای مسؤلیت مدیریت و نظارت بر یک بنای ملی و حتی دارای شهرت جهانی در کاشان، بررسی رزومه و کارنامه و تخصص افراد مدنظر قرار نمی‌گیرد؟
آیا وقتی از کاشان به عنوان شهر تاریخ و تمدن و اصالت معماری در طراحی خانه ایرانی حرف می‌زنیم، موضوع تعیین هدایت‌گر و راهبر یک مجموعه تاریخی جهانی نباید برای‌مان مهم باشد؟
اگر مدیریتی کاردان، کاربلد و دارای علقه و علاقه و صدالبته متخصص میراثی بر خانه تاریخی طباطبایی حاکم می‌بود و چنین مدیری به تعداد کافی پرسنل و نیروی همانند خود را در مجموعه به‌کار می‌گرفت، باز هم شاهد آب‌گرفتگی سرداب این بنای جهانی در آن حجم و میزان آب می‌بودیم؟
نگارنده به چشم خود دیدم سالیانی قبل را که در خانه تاریخی عباسیان، نقطه تخریب شده‌ای را در یک طاقچه با گچ شادیان! یا سفیدکاری!! گچ‌مال یا باصطلاح مرمت کرده بودند تا مثلأ عیب و ایرادی را پوشش داده باشند! این در حالی است که بناهایی مانند خانه‌های طباطبایی، عباسیان، بروجردی، حمام سلطان امیراحمد، خانه عامری‌ها -البته این مجموعه فاخر از نظارت با کیفیت‌تری برخوردار است- که با همت محلوجی‌ها، امینیان‌ها و حلّی‌ها ققنوس‌وار از زیر خاک کهن کاشان سربرآوردند، برای دیار سیلک گنجینه‌ای تا ابد گران‌قیمت هستند و سهل‌انگاری در مراقبت از آن‌ها و یا حتی در موارد معدود سؤاستفاده از جایگاه شغلی مدیریت بر آن‌ها گناهی است نابخشودنی.
این را قاطعانه می‌گوییم که چه اداره میراث فرهنگی و چه شهرداری، در حوزه «مدیریت ابنیه تاریخی» و حتی گزینش پرسنل دون‌پایه برای آن‌ها، نمی‌توانند و حق ندارند از نیروهای غیرمتخصص و کارنابلد با کمترین ارتباط با معماری و فاقد اشراف حداقلی به اهمیت ابنیه تاریخی استفاده کنند. به عبارت بهتر حتی آن که در شغل شریف «نیروی خدماتی» در این ابنیه نیز مشغول است «باید حداقلی از تاریخ و تمدن بداند» و مسؤلانه برای اصالت شهرش دل بسوزاند و امثال «عباس اعتماد فینی»ها الگویش باشد.
مهدی سلطانی‌راد؛ کاشان آنلاین