درمان زخم دیابت و آرتروز در بیمارستان آیت الله یثربی کاشان

کمتر کسی را می توان در کاشان پیدا کرد که با مفهوم «زخم دیابتی» یا «زخم بستر» یا «آرتروز» آشنا نباشد.

میزان شیوع بیماری دیابت در کاشان کمتر از سایر نقاط کشور نیست.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی چند سال قبل گفته بود «میزان شیوع دیابت در کاشان بیشتر از میانگین کشور است».

شیوع سایر بیماری های سیستم ایمنی مانند آرتروز هم به نسبت جمعیت متاسفانه دست کمی از دیابت نداشته و بخصوص سبک خاص زندگی سنتی قاطبه مردم کاشان، شیوع آن را بیشتر هم می کند. مبتلایان به این بیماری ها و وابستگان ایشان از کندی درمان یا موفقیت آمیز نبودن و سختی های آن نالیده اند.

این روزها خبرهای خوشی از بیمارستان آیت الله یثربی برای این بیماران شنیده می شود.

در این بیمارستان مرکزی برای درمان چند نوع از این بیماری‌ها با روش های جدید درمانی راه اندازی شده و اکثر بیمارانی هم که به آن مراجعه کرده اند از درمان رضایت داشته اند. با دکتر حسن نیکویی‌نژاد متخصص «ایمونولوژی بالینی» و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله تهران به گفت و گو نشستیم و از او درباره این روش درمانی پرسیدیم. او که زمان تحصیل طب، خود دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی کاشان بوده، در روزهای آخر هفته برای اداره این مرکز درمانی به بیمارستان آیت الله یثربی کاشان می آید.

از دکتر حسن نیکویی نژاد پرسیدیم:

این مرکز از چه زمانی راه اندازی شده و به چه بیمارانی خدمات ارائه می کند؟

مرکز از فروردین ماه سال 96 و پس از اخذ مجوزهای لازم شروع به کار کرد. کار ما در حیطة کلی تحت مفهومی به نام ایمونوتراپی تعریف می شود؛ ایمونوتراپی یعنی درمانی که تمرکزش روی سیستم ایمنی است. ما خدماتمان را معطوف کرده ایم به بیماری‌های خاصی مثل زخم پای دیابتی و بعضی از بیماری‌های سیستم ایمنی که عموماً صعب العلاج بوده و با روش‌های معمول، کم‌تر به درمان موفقیت آمیز می رسند. در واقع درمان ما جایگزین درمان‌های دیگر نیست و بیشتر حالت کمکی دارد. بدین معنی که بیماران خدمات درمانی کلاسیک و معمول خود را می‌گیرند و در عین حال از درمان کاملاً استاندارد ما نیز استفاده می ‌کنند؛ مثلاً یک بیمار زخم پای دیابتی منحصراً از درمان ما استفاده نمی کند بلکه توسط خود بنده یا پزشکان دیگر خدمات درمانی معمول را می گیرد و علاوه بر آن، این درمان کمکی را هم دریافت می کند.

تمرکز مرکز بیشتر روی زخم پای دیابتی است که البته بیماری صعب‌العلاجی است. طبق آمار چیزی حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد بیماران دیابتی در طول زندگی‌شان به زخم پای دیابتی مبتلا می‌شوند و درصد بالایی از آن‌ها که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بیش از جمعیت نرمال اجتماع هست به خاطر زخم پای دیابتی‌ دچار قطع عضو می‌شوند.

اوزون‌تراپی یک روش ایمونوتراپی است که باعث می‌شود پاسخ‌های سیستم ایمنی به نفع بهبود تعدیل شود. اساساً روند بهبود زخم ناشی از عملکرد سیستم ایمنی است. اگر این سیستم بتواند خوب عمل کند و البته اگر خون‌رسانی کافی به اندام وجود داشته باشد و عفونت در محل زخم هم کنترل بشود همراه با کنترل مناسب قند خون، بهبود زخم تقریباً قطعی است. اوزون‌تراپی قابلیت های فوق را در بدن تقویت می کند. هم یک اثر ضد عفونی کننده دارد، هم عروق را باز کرده و رگ زایی می کند تا خونرسانی به عضو بیشتر بشود، و هم پاسخ‌های سیستم ایمنی را برای بهبود روند زخم، ایجاد سیستم انعقادی و بسته شدن محل زخم فراهم می‌کند.

به جز زخم دیابتی، زخم بستر نیز یک زخم مزمن بسیار آزاردهنده است. بیمارانی که مجبورند بدلیل شرایط بیماری، مدت زمان طولانی وضعیت خوابیده و بدون تحرک داشته باشند و اصطلاحاً Bed Rest هستند در محل تماس بدن با بستر دچار زخم‌های فشاری خاصی می شوند که نوعاً عفونی شده و در این صورت در معرض عفونت‌های خونی و مرگ متعاقب آن هستند. اوزون‌تراپی با مکانیسم هایی که در مورد زخم دیابتی عرض شد در بهبود و درمان این نوع زخم‌ها هم بسیار کمک‌کننده است.

همان‌طور که عرض کردم طیف دیگری از مواردی را که کار می‌کنیم بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی است. به عنوان مثال یک بیماری شایع پسوریازیس یا بیماری صدف است. پسوریازیس یک بیماری پوستی است که با زخم های دلمه دار پراکنده در بدن تظاهر می کند و سوای این‌که درگیری پوستی‌ و خارش شدید آن آزار دهنده است به خصوص در سنین جوانی به لحاظ زیبایی مشکلات متعددی برای بیماران ایجاد می‌کند. همزمان پوست و مفاصل را هم مورد آزار قرار می دهد و می‌تواند با درگیری ارگان‌های داخلی بدن حتی تهدید کنندة حیات باشد. بیماران پسوریاتیکی از درمان‌های معمول استفاده می‌کنند، این درمان‌ها عموماً باعث بهبودی می‌شود و نه علاج. بیمار باید طولانی مدت و گاهی تا آخر عمر از درمان استفاده کند. هرچند درمان های معمول عموماً در کنترل بیماری موفقیت نسبی دارند اما روش های ایمونوتراپی ما، بیمار را به بهبودی بیشتر، سریع‌تر و طولانیتر نائل می کنند.

ما روی بیماری‌های دیگری از سیستم ایمنی هم کار می کنیم به عنوان مثال MS، آلرژی‌های مزمن و طول کشیده، اگزما و کهیرهای مزمن مقاوم به درمان.

به جز اوزون‌تراپی که به آن به عنوان یک روش ایمونوتراپی اشاره کردم ما یک سیستم ایمونوتراپی دیگری را هم در این مجموعه‌ راه‌اندازی کردیم و آن هم استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت، یا اصطلاحاً PRP است. در این روش درمانی خون مریض را می‌گیریم و پلاکت‌هایش را تغلیظ می‌کنیم. پلاکت ها ابزار سیستم ایمنی برای رشد و ترمیم بسیاری از بافت های آسیب دیده هستند. به عنوان مثال تزریق PRP در مفصل بیمارانی که دچار آرتروز هستند می‌تواند تا حدود زیادی به بهبود شرایط آرتروز در مفصل آسیب دیده این بیماران کمک کند. ضمن اینکه تحمل درد را برای بیمار بسیار راحت‌تر کرده و فعالیت های فیزیکی وی را تا حدود زیادی تسهیل می‌کند. مرکز ما آمادگی دارد تا PRP آماده شده را در اختیار سایر پزشکان نیز قرار دهد تا از آن در زمینه های تخصصی خود استفاده کنند. به عنوان مثال PRP در جوانسازی پوست و درمان کچلی، در بعضی از بیماری‌های زنان و نازایی‌ها، در دندان‌پزشکی و استفاده از ایمپلنت و … کاربرد دارد.

لازم است اضافه کنم که مجموعة ما صرفاً یک مجموعة درمانی نیست. ما یک مرکز آزمایشگاهی تشخیص ملکولی هم راه‌اندازی کرده و تجهیزات لازم برای آن را تدارک دیده ایم و آماده ایم در اجرای طرح های تحقیقاتی هم با مراکز مختلف و بخصوص دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی همکاری کنیم.

در کدام یکی از زمینه‌های بیماری سیستم درمانی شما، موفقیت بیشتری داشته است؟

چون بیشتر روی زخم‌های مزمن کار کرده ایم، روی این زمینه به استناد آمار و سوابق بیماران که تمام به‌ طور کامل ثبت و ضبط می‌شود موفقیت بیشتری داشته ایم.

آمار را شرح بدهید.

به‌طور معمول روزانه پنج بیمار را درمان می‌کنیم. هر بیمار شاید چیزی حدود ۱۵ تا ۲۰ جلسه به ما مراجعه می‌کند و در این بازة زمانی با قطعیت می‌توانیم بگوییم که طی یک سال گذشته، حدود ۹۰ درصد بیماران ما زخم‌هایشان بهبودی کامل و صددرصد داشتند.

برنامه مشترکتان با دانشگاه علوم پزشکی چیست؟

عمده همکاری‌ ما با دانشگاه علوم پزشکی فعلاً در حیطة تحقیقات و همکاری با معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کاشان است. تا الآن حدوداً پنج طرح تحقیقاتی مصوب را از دانشگاه علوم پزشکی کاشان Approval گرفته و در حال اجرا هستیم.

در ایران چند مرکز این نوع خدمات را به بیماران عرضه می‌کنند؟

تا آنجا که بنده اطلاع دارم پنج مرکز

کاشان چندمین شهری بوده که این خدمات در آن ارائه شده است؟

آخرین

غیر از کاشان چه شهرهای دیگری هستند؟

تهران، اصفهان، قم، ساری

این رشته درمانی چقدر در ایران سابقه دارد؟

در ایران شاید حدوداً پنج تا شش سال سابقه دارد. به نحو علمی و تحقیقاتی اولین بار دانشگاه علوم پزشکی بقیة الله متولی استفاده از این سیستم درمانی بوده است.

آیا در دنیا جایگاه و سیستم درمانی تعریف شده‌ای دارد؟

بله. بسیاری از کشورهای به خصوص اروپایی در این زمینه به شدت پیشرفت کرده اند. اولین بار پیشرفته ترین دستگاه ژنراتور اوزون در کشور آلمان ساخته شده و این کشور یکی از بزرگ‌ترین و به نام‌ترین کشورها در زمینة درمان با اوزون و تولید دستگاه‌های استاندارد اوزون‌تراپی است و البته کشورهای دیگری مثل اسپانیا، ایتالیا، و نه فقط در اروپا، بلکه کشوری مثل کوبا هم در این زمینه پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. کشورهای آسیایی هم همینطور، و ایران هم جزء کشورهایی است که در این زمینه ورود پیدا کرده است.

آیندة این گرایش درمانی را در ایران چطور پیش‌بینی می‌کنید؟

به نظر می‌رسد وسعت و توسعه بیشتری پیدا می‌کند هرچند به کندی.

چرا به کندی؟

به جهت این‌که این سیستم، نوعی درمان کمکی تلقی می‌شود و هنوز برای بسیاری از بیماری‌هایی که قابلیت بالقوه درمانی دارد در مراحل تحقیقاتی است و در بعضی کتاب‌ها و منابع پزشکی ورود پیدا نکرده است. هرچند در بسیاری از منابع روز دنیا ورود پیدا کرده است، مثلاً برای کنترل درد در منابع رشتة بیهوشی یا طب فیزیکی کاملاً وارد شده و حتی به رزیدنت‌های دوره تخصصی این رشته‌ها آموزش داده می‌شود.