کارگری طلاب برای تامین معاش

پس از شیوع کرونا در کشور سلامت و اقتصاد که از آن به عنوان دوگانه «معیشت، سلامت» یاد می‌شود بیش از گذشته به یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه تبدیل شده است چرا که اپیدمی این بیماری علاوه بر سلامت، وضعیت اقتصادی و معیشتی اکثر مردم را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در این میان طلاب که از جمله اقشار کم درآمد جامعه محسوب می شوند، در روزهای کرونایی از نظر وضعیت اقتصادی و معیشتی در تنگنایی دو چندان قرار دارند.

حجت الاسلام و المسلمین حسن جواهری از اساتید حوزه و معتمد طلاب به نمونه های واقعی اقدامات طلاب برای گذران زندگی اشاره می کند و معتقد است: ۹۰ درصد طلاب از نظر معیشتی به شدت دچار مشکل هستند، اما همین ۹۰ درصد به دلیل عملکرد ۱۰ درصد دیگر روحانیون که در مسئولیت های مختلف قرار دارند، مورد بی مهری جامعه قرار گرفته اند.

متن کامل گفت وگوی شفقنا با شیخ حسن جواهری ازاستادان حوزه علمیه کاشان را می خوانید:

 

* کرونا بر معیشت طلاب چه تاثیری گذاشته است؟

وضعیت معیشتی طلاب قبل از کرونا هم مطلوب نبوده است؛ یعنی طلاب در شرایط عادی هم در تامین اجاره منزل و هزینه‌های روزمره زندگی دچار مشکل بودند. بخش اصلی درآمد طلاب از شهریه است. هر مرجعی با توجه به توان خود مبلغی را به عنوان شهریه پرداخت می‌کند که همه اینها روی هم رفته، بسته به تجرد و یا تأهل و سطح تحصیلی بین ۳۰۰ تا یک میلیون تومان می شود.

برخی از طلاب اگر توانایی منبر و تبلیغ داشته باشند به تبلیغ می روند. برخی هم با نماز و روزه استیجاری تلاش می کنند بخشی از نیازهای خود را تامین کنند.

یک عده ای هم ناچارند به دنبال کارها و شغل‌های آزاد بروند؛ مثلا تعدادی از طلاب ما به کارگری یا فروشندگی در مغازه‌ها می‌روند و تعدادی نگهبان کارخانه ها و شرکت‌ها می شوند تا به این شکل بتوانند هم تامین معاش داشته باشند و هم بتوانند درس بخوانند.

 

* کرونا و محدودیت‌هایی که به خاطر این ویروس ایجاد شد بر منابع درآمدی تاثیر گذاشت؟

بله؛ کرونا مزید بر علت شد و شرایط اقتصادی طلبه ها را سخت‌تر کرد؛ همانگونه که کسب و کار سایر مردم را تحت تاثیر قرار داد.

در حال حاضر تبلیغ که عملاً وجود ندارد و شرایط تبلیغی نیست یا اگر مراسمی برگزار شود، بسیار محدود است و هیئت هایی هم که مراسم می گیرند عمدتاً هیئت های معروفی هستند که از روحانیون معروف استفاده می کنند و چندان از طلبه‌ها دعوت نمی شود. در محرمی که گذشت شرایط تبلیغی برای بسیاری از طلاب فراهم نشد.

مساجد هم که یکی دیگر از منابع درآمدی محدود طلاب بود، تعطیل است. البته برخی از هیئت امناء مساجد تلاش کردند به امام جماعت خود کمک کنند اما این موضوع عمومیت نداشت.

حتی شغل آزاد تعدادی از طلاب هم با مشکل روبرو شد که البته این موضوع عمومیت دارد؛ مثلا طلابی که فروشنده بودند برای مدتی کسب و کارشان تعطیل شد و صاحب مغازه نتوانست آنها را تامین کند.

 

* حوزه علمیه و مراجع در این شرایط به طلاب کمک نکردند؟

برخی از مراجع شهریه های خود را افزایش داده اند. اما واقعیت این است که این افزایش شهریه دربرابر تورم و گرانی موجود خیلی گره‌گشا نیست.

 

* وضعیت معیشتی چند درصد از طلاب با مشکل روبرو است؟

حدود ۸۰ درصد طلاب با مشکلات شدید مالی دست و پنجه نرم می کنند.

 

* آن بیست درصد چه؟

آنها یا طلبه هایی هستند که از خانواده‌های برخوردار هستند و خانواده هزینه آنها را پرداخت می کند. یا طلابی هستند که به اداره و نهادی مانند آموزش و پرورش، نیروهای نظامی و غیره راه پیدا کرده اند و یا طلابی هستند که در کنار تحصیل توانسته اند برای خود کسب و کار مستقل ایجاد کنند.

اما متاسفانه جامعه ما در حال حاضر به سمتی پیش رفته که مردم فقط همین چند درصد را می بینند. ۹۰ درصد طلاب ما چوب ۱۰ درصدی را می خورند که به پست و مقام رسیده اند؛ مثلا می بینند که یک روحانی ماشین شاسی بلند یا منزل مجلل دارد، گروهی که این فرد را می بینند  فکر می‌کنند که وضعیت تمام طلاب به همین شکل است؛ در حالی که اکثر طلبه‌های حوزه‌های علمیه چه در قم و چه در شهرهای مجاور از مناطق دوردست و محروم آمده اند؛ نه خانواده برخورداری دارند که از آنها حمایت کند و نه برای آنها امکان حضور در مناسب فراهم است و نه خودشان به این فکرها هستند که بخواهند به پست و سمتی برسند. اما متاسفانه این ۹۰ درصد که نه دستشان به جایی می رسد و نه کاره ای هستند در جامعه مورد بی مهری قرار می گیرند.

به دلیل رابطه‌ای که بنده با دفاتر برخی از مراجع معزز دارم و همینطور مراجعاتی که از طرف شهروندان برای محاسبه خمس و زکات و رد مظالم و غیره دارم، طلاب گاهی مراجعه می کنند. طلبه‌ای داشته‌ام که ساعت ۱۰ شب مراجعه کرده و با خجالت گفته هزینه خرید نان را هم ندارد؛ طلبه‌ مدتی سر کلاس نیامده است. بررسی کرده‌ایم متوجه شده‌ایم بیمار است اما هزینه مراجعه به پزشک را نداشته است.

در حال حاضر تعدادی از طلاب ما به دنبال لباس دسته دوم برای خود و خانواده‌هایشان هستند. به ما برای کفش یا چادر دست دوم برای همسرشان مراجعه می کنند.

طلبه پنج شش ماه از بارداری خانمش گذشته اما هزینه یک آزمایش و غربالگری را نداشته است که متوجه شود این بچه سالم است یا نیست.

طلبه‌ای که به خاطر عقب افتادن اجاره منزل از طرف صاحب خانه به بیرون ریختن وسائل منزل تهدید می شود چطور می‌تواند هزینه پزشک همسرش را پرداخت کند؟

یکی از طلبه‌ها مشکل مسکن داشت. ناچارا به یکی از روستاهای بین نراق و مشهد اردهال رفت. حقیقتا من خجالت می کشم که بگویم مکانی که اجاره کرده چگونه است؛ چرا این کار را کرده است؟ چون با این وضعیت اقتصادی نتوانسته سرپناهی فراهم کند و از طرفی آبرودار بوده و نخواسته اثاثیه اش کنار خیابان باشد.

طبیعی است این طلبه به هر کار طاقت‌فرسایی تن می‌دهد و از طرف جامعه به خاطر آن ۱۰ درصدی که عرض کردم مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد. یکی دیگر مسئول است، طلبه کنایه می شنود؛ یکی دیگر رئیس است، به طلبه ناسزا می گویند.

 

*منظورتان از کار طاقت‌فرسا چیست؟

یک نمونه را خدمت شما عرض می‌کنم. یک روز یکی از اقوام ما می‌خواست به تهران اسباب کشی کند. با یک شرکت تماس گرفت که چند کارگر برایش بفرستند. دیدم دوتا از طلبه‌های خوب و فاضل ما آمده‌اند. هم آنها از من خجالت کشیدند و هم من از آنها.

طلبه ای داشته ام که کنار سایر کارگران، سر میدان می‌ایستاده تا بتواند با کارگری هزینه زندگی‌اش را تامین کند.

 

* تن دادن به اینگونه کارها برای طلبه چه آسیبی دارد؟

ببنید حرف من این نیست که کار کردن عیب است. نه کار کردن عیب نیست اما این نوع کار کردن طلبه ها چند نوع آسیب در پی دارد؛ یکی از مهمترین آسیب‌های آن این است که در کیفیت تحصیل آنها تاثیر می گذارد. طلبه ای که شب تا صبح در کارخانه نگهبانی داده طبیعی است صبح که به کلاس درس می آید چرت می زند. این طلبه باید بعد از کلاس دنبال تحقیق و پژوهش باشد اما ناچار است برود در فلان ساندویچی تا دیروقت کار کند.

 

* یکی از بحث‌ها در تامین معاش طلاب، هدیه و هبه است. چند درصد طلاب از این منبع مالی برخوردارند؟

بروید کنار فیضیه که مرکز اصلی طلاب علوم دینی است، یا بروید کنار هر حوزه علمیه دیگری در هر شهرستانی که خواستید، طلاب را قسم بدهید بپرسید کدامشان از هبه و هدیه برای امرار معاش استفاده می کنند.

من واقعا تعجب می کنم. اگر کسی حقیقتا به دنبال هدیه دادن به طلاب به منظور ثواب است، این طلبه که ارجح است. این هدیه باید به این طلبه اختصاص پیدا کند که نه توانی دارد و نه خانواده ای دارد که بتوانند از او حمایت کنند. چطور هدیه ها و هبه های برخی از سرمایه داران برای یک عده از افراد خاص است؟

 

* به مسجد به عنوان یکی از منابع درآمدی طلاب اشاره کردید. میزان درآمد یک طلبه از مسجد چه میزان است؟

لازم است که من راجع به این موضوع بیشتر توضیح بدهم. ببنید اول اینکه این موضوع عمومیت ندارد. در قم، تهران، کاشان، اصفهان و غیره که شهرهای مرکزی با تعداد زیادی مسجد و حسینه هستند چند مسجد و چند طلبه وجود دارد؟ نهایتا تعداد اندکی از طلبه ها بتوانند به مسجد بروند. دوم اینکه تعدادی از روحانیون بدون هیچگونه دریافتی به تبلیغ در مساجد خود مشغول هستند. مثلا این آقا از ابتدای ساخت این مسجد تاکنون مشارکت داشته و همچنان از آنجا به عنوان یک پایگاه تبلیغی استفاده می کند.

حال برفرض اینکه طلبه ای به مسجد برود و هزینه هم بگیرد، در منطقه ای که بنده در جریان هستم ماهیانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان بابت رفت و آمد خود دریافت می کند که آن هم بستگی دارد به اینکه چند وعده به مسجد در شبانه روز مراجعه کند.

 

* پیشنهاد شما برای حل مشکلات اقتصادی طلاب چیست؟

کسی که پا به عرصه طلبگی می گذارد طبیعی است که باید سختی ها و مشکلات آن را هم به جان بخرد. ساده زیستی و قناعت ویژگی زندگی طلاب در طول تاریخ بوده است.

اما موضوع اساسی در شرایط حاضر این است که طلاب در طول تاریخ توسط مردم مورد احترام بوده‌اند و توسط خود مردم هم تامین می‌شده‌اند؛ ولی امروز شرایط به گونه ای رقم خورده که بخشی از بدنه جامعه طلاب را وابسته به دولت و نهادهای حاکمیتی و دارای حقوق و مزایا و مقصر در همه مشکلات خود می دانند، و از طرف دیگر اینها توسط دولت هم تامین نمی شوند.

چند وقت قبل دختر یکی از دوستان طلبه به او گفته بود بهتر است یخچالمان را از برق بکشیم تا لااقل بی جهت هزینه برق ندهیم. این پدر خانواده در منزل با این سختی زندگی می کند، در جامعه هم مقصر شرایط فعلی کشور شناخته شده و برای هر مشکلی مورد بی مهری قرار می گیرد.

استاندار اشتباه می کند، چوبش را این طلبه می خورد، نماینده مجلس و وزیر و قاضی کار اشتباهی انجام می دهد، کنایه را این طلبه می شنود.

از طرفی دیگر وضعیت یک استاد حوزه علمیه را با وضعیت دریافتی یک استاد دانشگاه مقایسه کنید. من نمی گویم اساتید دانشگاه این مبالغی که دریافت می کنند حقشان نیست یا زیاد می گیرند، اما یک استاد حوزه با بیست سال سابقه تحصیل و تدریس پنج درس در روز نهایت در ماه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می گیرد اما استادی که در دانشگاه بخشی از همین کتاب را تدریس می کند چندین برابر این استاد حوزه دریافت می کند.

طلبه برای تبلیغ به شهرستان می رود. مبلغ اندکی به او پرداخت می شود به گونه ای که توان تامین هزینه زندگی خود را ندارد ولی از طرفی دیگر مردم او را فرستاده سیستم می دانند و به او رسیدگی نمی کنند.

اگر مردم با واقعیت زندگی طلاب آشنا شوند و بتوان برای آنها واقعیت زندگی آن ۱۰ درصد و واقعیت زندگی این ۹۰ درصد را آشکار کرد، بخشی از مشکلات طلاب هم حل می شود.

 

منبع: شفقنا