رژیمهای لاغری خودسرانه، خطرناک است
شما هم حتما این روزها در فضای مجازی تبلیغاتی مانند «لاغری در کمتر از یک ماه»، «لاغری تضمینی با دمنوش گیاهی»، «رژیم لاغری طب سنتی» را دیده‌اید. این معانی برای شهروندان شهری که طبق آمار ارائه شده مرکز بهداشت و سلامت، یکی از چاق‌ترین شهرهای منطقه و شاید کشور است، می‌تواند جذابیت بیشتری داشته باشد. البته برخی هم ترجیح می‌دهند با حذف خودسرانه یک وعده غذایی از شر چاقی خلاص شوند.
آیا استفاده از روش‌های ارائه شده در فضای مجازی یا حذف وعده غذایی، برای لاغری راهکار مناسبی است؟ اصلا چرا مردم مشکات با پدیده چاقی روبرو شده‌اند؟
برای بررسی پاسخ این پرسش‌ها با «سمانه سادات»، کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی و مشاور تغذیه مرکز بهداری مشکات به گفتگو نشستیم.
این گفتگو پیش روی شماست:
چرا در مشکات با چاقی شهروندان روبرو شده‌ایم؟
علت اصلی تغییرات سبک زندگی است که در دو دهه اخیر در مشکات و بسیاری از مناطق کشور اتفاق افتاده است. روستاها تبدیل به شهر و زندگی روستایی تبدیل به زندگی شهری شده است. شغلها تغییر کرده و تحرک کم شده است. با این وجود تغذیه به همان شکل سنتی باقی مانده است. با همه این تغییرات همچنان مردان جامعه ما تحرک بیشتری نسبت به زنان دارند و لذا می‌بینیم که در آمار این منطقه هم زنان چاق‌تر از مردان هستند.
یکی دیگر از عوامل چاقی تغییرات فرهنگ تغذیه در منطقه است. مردم ما ده یا پانزده سال پیش چقدر فست‌فود مصرف می‌کردند و امروزه چقدر مصرف می‌کنند؟ بخش قابل توجهی از فروشگاه‌ها به فروش فست‌فودها اختصاص یافته و مغازه‌های ساندویچ و پیتزا افزایش چشم‌گیری داشته است. مصرف تنقلات و مواد غذایی آماده نیز زمینه‌ساز چاقی است. چاقی نیز عوارضی مانند فشار خون و دیابت را ایجاد در پی دارد و طبق آمار در مشکات نیز این دو بیماری زیاد است.
امروزه در فضای مجازی راهکارهایی برای کاهش وزن ارائه می‌شود. این روشها تا چه میزان به حل مشکل کمک می‌کند؟
بسیاری از این رژیم‌ها روی برای عوارض نامطلوبی را به همراه دارد. ما باید به دنبال راهکار دائمی برای کاهش وزن باشیم. متاسفانه همیشه دنبال راههای کوتاه و سریع برای مشکلات هستیم. راههای کوتاه ماندگار نیستند. باید سبک زندگی و عادتهای اشتباه را تغییر دهیم تا نتیجه مطلوب را به دست بیاوریم. برخی فکر می‌کنند اگر با دوماه رژیم گرفتن می‌توانند به هیکل مورد علاقه‌شان برسند. رژیم می‌گیرند و بعد از مدتی نیز آن را رها کرده و به سبک قبلی زندگی خود ادامه می‌دهند. وقتی که انسان رژیم می‌گیرد بخشی از چربی‌ها و عضلات بدن را از دست می‌دهد و وقتی که دوباره به همان سبک قبلی زندگی بر می‌گردد مجددا بدن چربی تولید کرده و آن عضلاتی را که از دست داده‌اند جایگزین نمی‌شود. درحالی که عضلات متابولیسم بدن را برعهده دارند و این باعث پایین آمدن سوخت و ساز بدن و زمینه ساز بیماری‌های مختلف می‌شود. احتمال ابتلا به مشکلات استخوانی و مفصلی نیز بیشتر افزایش یافته و حتی به پوست بدن افراد آسیب وارد می‌شود. این کار سبب می‌شود لاغری‌های بعدی نیز به سختی انجام شود. رژیم باید اصولی باشد و رژیمی اصولی است که دائمی باشد و نه موقتی.
حذف وعده‌های غذایی تا چه میزان می‌تواند به کاهش وزن کمک کند؟
رژیمهای خودسرانه و رژیمهایی که از افراد نامعتبر و غیرمتخصص دریافت می‌شود، مشکل ساز است. در ایران برخی خود را مجاز می‌دانند در هر بحثی وارد شوند. مردم باید دستورات رژیمی را از متخصص بگیرند. حذف وعده غذایی یکی از همین حرفهای غیرعلمی است که متاسفانه در مشکات نیز رایج است. حذف وعده غذایی و شام در طولانی مدت متابولیسم را پایین می آورد و باعث چاقی و اضافه وزن می شود. منابع علمی و اصولی تغذیه حذف هیچ وعده غذایی را توصیه نمی‌کنند؛ بلکه وعده‌ها را افزایش می‌دهند و حجم غذا را کم می‌کنند که سوخت و ساز بدن بالا رفته و بدون از دست دادن عضله زیاد، فرد به کاهش وزن برسد. با حذف وعده غذایی، بدن با فقر غذا روبرو شده و عضله از دست می‌دهد و بعد هم وزن بر می‌گردد، منتهی با چربی بیشتر.
افراد چاق در تغذیه باید به چه اصولی توجه کنند؟
در مساله چاقی دو مساله را داریم: یکی مساله زیاده‌خوری است. برخی از افراد بیشتر از کالری که می‌سوزانند دریافت می‌کنند.
مساله دیگر مساله بدخوری است. یعنی فرد به همان اندازه که کالری مصرف دارد غذا می‌خورد اما این غذا را بدمی‌خورد؛ مثلا کالری دریافتی او از منابع غیر سالم است. ساعت بدی غذا می‌خورد. فقط مقدار خوردن مهم نیست. ساعت مصرف غذا و مرتب و منظم بودن وعده‌های غذایی نیز باید مورد توجه باشد. برخی شام را کم مصرف می‌کنند اما ساعت یازده شب غذا می‌خورند یا تند تند غذا می‌خورند. اینها باعث اضافه وزن می‌شود. برخی یک روز صبحانه می‌خورند و روز بعد نمی‌خورند. عدم نظم در ساعات و زمانها سبب به هم ریخته شدن وضعیت متابولیسم بدن شود.
اصول تغذیه بین افراد مشترک است؟
رژیم غذایی هر فرد با توجه به شرایط جسمی و سلامتی او متفاوت است. کالری مورد نیاز افراد نیز بسته به فعالیتی که دارند متفاوت است؛ لذا هر فرد برای اینکه بتواند تغذیه مناسبی داشته باشد، باید به کارشناس مراجعه کند. در مراکز خدمات جامع سلامت این خدمات به صورت رایگان به شهروندان داده می‌شود و در مشکات نیز در روزهای یک شنبه و سه شنبه، بخش مشاوره تغذیه پاسخگوی مراجعه کنندگان است. اما به صورت کلی همه باید توجه داشته باشیم که وعده غذایی مرتب و منظم داشته باشیم.
باید آگاهانه غذا بخوریم. اکثرا ناآگاهانه غذا می‌خوریم؛ یعنی می‌خوریم که سیر شویم. وقتی که اعضای خانواده سر سفره می‌نشینند هرکسی باید سهم غذا و نانش را مشخص کند و با تمام شدن آن سهم، از سر سفره بلند شود.
سر ساعت غذا بخوریم. پرخوری و بدخوری نداشته باشیم. از نان، روغن و مواد غذایی سالم استفاده کنیم.
بهترین نان برای تغذیه چیست؟
نانهای سبوس‌دار مانند نانهای تست سبوس‌دار، نان خشک و نان سنگک بهترین نوع نانها هستند. اما کسانی که مشکلات کلیوی دارند نباید نان سبوس‌دار استفاده کنند. ویتامین نان در پوسته آن است و وقتی پوسته گرفته می‌شود، فقط کربوهیدرات باقی می‌مانند که آسانتر و سریعتر جذب می شود و ویتامینهای زیادی نیز ندارد.
بهترین نوع روغن چیست؟
در مورد روغن متاسفانه برخی ناآگاهانه مردم را به مصرف روغن دنبه و روغن حیوانی تشویق می‌کنند. روغنهای حیوانی برای کسی می‌تواند بدون ضرر باشد که فعالیت فیزیکی بسیار بالا باشد. کشاورزان قدیمی چون هشت ساعت مدام کار می‌کردند لایه چربی در شکم نداشتند. لذا بهترین روغن، در شرایط کنونی روغن مایع گیاهی مثلا روغن زیتون و بعد از آن روغن کانالا و کنجد بهترین نوع روغن‌ها هستند. باید در مصرف روغن‌ها نیز تنوع وجود داشته باشد. در هر دانه گیاهی تنها یک سری از ویتامین‌ها هست. اگر تنوع در مصرف نوع روغن‌ها باشد، بدن انواع ویتامین‌ها را دریافت می‌کند.
ماه مبارک رمضان با عیدباستانی نوروز مصادف شده است. افرادی که می‌خواهند در این مدت تغذیه سالم داشته باشند باید به چه نکاتی توجه کنند؟
ماه رمضان و عید نوروز دو زمانی است که خانواده‌های ایرانی در آن از انواع شیرینی استفاده می‌کنند و از طرفی به خاطر تنقلات عید، پرخوری و بدخوری نیز رواج پیدا می‌کند. توصیه ما این است که افراد مبتلا به چاقی تا می‌توانند حتی شیرینی و زوربیا و بامیه نخرند. وقتی که شما اینها را خرید، طبیعتا مصرف هم می‌کنیم. استفاده از انواع شربت باید محدود باشد.
محمدعلی خرمی