شواهدی از وجود مجموعه دستکند زیرزمینی در کاشان قدیم

باستان‌شناس و مدرس دانشگاه کاشان در پانزدهمین نشست کاشان‌شناخت بر اساس برخی نشانه‌ها احتمال داد اولین دستکند مکشوف در داخل بافت شهری بخشی از یک مجموعه زیرزمینی گسترده‌تر در کاشان کهن باشد.
دکتر علی مولودی آرانی با ارجاع به گزارشهای مورخان از پایداری کاشانیها در برابر مهاجمان در دوره سلجوقی و ایلخانی بیان کرد: با در نظر داشتن کشف مجموعه‌های دستکند در نوش‌آباد و سفیدشهر، پیش از این تصور می‌شد کاشان با داشتن برج و بارویی سترگ نیازی به حفر پناهگاه زیرزمینی نداشته؛ اما این دستکند با طول تقریبی 15 متر و در عمق 9 متری از معبر پاقپان فرضیه‌های جدیدی به میان آورده است.
مولودی آرانی با ذکر این سابقه که دستکند پاقپان در سال 1399در خانه متعلق به آقای محمدعلی حیدری کشف شد، ابراز داشت: بر اساس تحلیل و مقایسه نسبی یافته‌های این کاوش‌ می‌توان گفت این دستکند زیرزمینی کاربری پناهگاه داشته و به دلیل تلاطم‌های سیاسی در حدود سده‌های ۶ تا ۸ ه.ق (دوره سلجوقی تا ایلخانی) مورد استفاده بوده است.
او در ادامه یادآور شد که این دستکند از سده ۸ ه.ق به مرور کاربری خود را از دست داده است و توضیح داد: در بازه زمانی سده‌های ۸ تا ۱۰ ه.ق یکی از هواکش‌های دستکند به چاه‌ نخاله تبدیل شد. نکته قابل توجه به‌دست‌آمده از مقایسه و تحلیل یافته‌های متعدد در چاه آن است که احتمال وجود کارگاه یا کارگاه‌های سفالگری در محل امروزی خانه در سده‌های ۸ تا ۱۰ ه.ق را پیش می‌کشد.
مولودی آرانی به کشف مُهری عقیق با اسامی 14 معصوم (ع) و حرز شرف‌الشمس اشاره و تأکید کرد: این یافته گواهی است بر باورهای شیعی مردم کاشان در سده‌های ۶ تا ۸ ه.ق و فرضیه ارتباط این مکان با کلیمیان ساکن محله پاقپان را کمرنگ می‌کند.
سرپرست عملیات کاوش دستکند پاقپان در پایان از همکاری شهرداری کاشان و موسسه مطالعات پیشرفته سعیدی دانشگاه کاشان، همکاران و دانشجویان خود تشکر کرد و اقدام مالک را برای ورود متخصصان به موضوع ارج نهاد و آن را سرمشقی برای دیگرانی دانست که به خرید و احیای خانه‌های تاریخی کاشان همت می‌کنند.
لازم به ذکر است که نشستهای تخصصی کاشان‌شناخت در آخرین چهارشنبه هر ماه در خانه کاج با موضوعی متفاوت برگزار می‌شود که حضور در آن برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.