ضرورت شتاب برای حل بحران آب
حسین خراسانی‌زاده، استاد دانشگاه کاشان و رئیس مرکز تحقیقات آب، تغییر اقلیم و خشکسالی دانشگاه کاشان: در سال ۱۳۷۲ هجری شمسی روز ۲۲ مارس و یا دوم فروردین توسط سازمان ملل به عنوان روز جهانی آب نامگذاری شد تا توجه جهانیان به این منبع مهم حیات بصورت موثرتری جلب شود و برای حفاظت از آن بیشتر و بهتر تلاش شود. با این وجود متاسفانه در طی حدود ۳۰ سال گذشته وضعیت منابع آب در اکثر کشورهای جهان بدتر شده است. همچنین ۱۲ سال پیش آب به‌عنوان یک حق بشری برای شرب و بهداشت به رسمیت شناخته شد.
سفره های آب زیرزمینی شیرین از جمله منابع به ظاهر نامرئی آب در کره زمین ولی از حیث مرغوبیت بهترین منابع هستند و لذا اهمیت آنها برای ادامه حیات بشر مرئی و هویداست. در سال ۲۰۲۲ میلادی یکی از برنامه ها تاکید بر اهمیت این منیع با ارزش و به عبارتی مرئی کردن منابع آب زیرزمینی بود و برای سال ۲۰۲۳ شعار روز جهانی آب «شتاب در تغییر برای حل بحران آب» تعیین و اعلام شده است.
در طول ۶۰ سال گذشته با توسعه کشاورزی در دشت های مختلف کشور ایران فشار زیادی بر منابع آب زیر زمینی وارد شده است، بگونه ای که این سفره ها را تا مرز نابودی کامل تخریب نموده است. از این منظر اوضاع آنقدر وخیم است که از حدود ۶۵۰ دشت کشور نزدیک به ۵۰۰ دشت ممنوعه هستند، یعنی بین تغذیه این منابع و تخلیه از آنها تعادل وجود ندارد و بطور پیوسته از ذخیره آنها کاسته و کیفیت آب آنها نیز نزول پیدا می کند. با این وجود متاسفانه کماکان برداشت گسترده آب از این سفره ها بخصوص برای کشاورزی غیراقتصادی به روش های سنتی ادامه دارد.
نتایج پژوهش اخیر اینجانب و همکاران تحقیقاتی ام در مرکز تحقیقات آب، تغییر اقلیم و خشکسالی دانشگاه کاشان نشان داد که در منطقه دشت کاشان سالانه حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب فقط برای کشاورزی و دامداری و صنایع وابسته به آنها از سفره دشت برداشت می شود که بیش از ۸۰ درصد آن تبخیر و از منطقه خارج می شود. در شرایطی که هنوز عمده آب مربوط به مصارف شرب و بهداشت در منطقه دشت کاشان از این سفره برداشت می شود هنوز اقدام موثری برای کاهش قابل ملاحظه برداشت های کشاورزی انجام نشده است و متاسفانه به روشهای مختلف تلاش شده و هنوز می شود حداقل قوانینی که برای حفاظت از باقیمانده سفره آب وجود دارد دور زده شوند.
وقتی آب یک حق بشری محسوب می شود، هر نوع کوتاهی مدیریتی و همچنین هر اقدامی که منجر به تخریب و یا نابودی منابع آب شود و هر نوعی از ایجاد مشکل در دسترسی انسان ها به آب سالم و کوتاهی در تأمین عادلانه آب نوعی از نقض حقوق بشر است. لذا به اعتقاد بنده وقت آن رسیده است که به مساله آب و به طور خاص آب زیرزمینی از این منظر هم نگاه شود، البته اگر خیلی دیر نشده باشد!